Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΤΕΡΓΙΟΠΟΥΛΟΥ
Η Ελλάδα έχασε κάτι από
το “σώμα” της όταν πέθανε ο Οδυσσέας Ελύτης. Η ψύχη της όμως θα μένει πάντα
δυνατή γιατί θα υπάρχει η ποίηση του.
Δώρο η Ελλάδα, αντίδωρο
η ποίηση του!
Η δεύτερη μέρα του
Νοέμβρη θα μπορούσε να είναι η μέρα της Ελλάδας! Σαν εθνική επέτειο, καθώς
σήμερα, πριν 104 χρόνια, γεννήθηκε ο Οδυσσέας Ελύτης. Μαζί με τον Διονύσιο
Σολωμό οι εθνικοί μας ποιητές και αυτό γιατί η Ελλάδα δεν τιμήθηκε ποτέ με
τέτοια γενναιοδωρία. Ο Ελύτης πήρε τα πάντα απ' αυτήν και δίχως δεύτερη σκέψη
αποφάσισε να της προσφέρει το μεγαλύτερο αντίδωρο που μπορούσε. Την ποίηση του.
Η σχέση με την πατρίδα
δεν βασίζεται σε καμία περίπτωση σε στείρο εθνικισμό και ανούσιους
συναισθηματισμούς. Ο λυρισμός και η ευαισθησία του διυλίζουν τον ευλογημένο
τόπο και τον τοποθετούν στο επίκεντρο της ποίησης του. Ακολουθούν οι λόγοι που
δικαιολογούν την εξίσωση Ελύτης=Ελλάδα.
Ποίηση
Η ταύτιση του Ελύτη με
την Ελλάδα πρώτα και πάνω απ' όλα εντοπίζεται στην ποίηση του. Όχι δεν είναι
αναμενόμενο, διότι η καταγωγή των ποιητών δεν ορίζεται από την εθνικότητα τους.
Ορίζεται απ' αυτό που θέλουν να εξωτερικεύσουν. Απ' αυτό που θέλουν να
ερμηνεύσουν. Για τον Ελύτη, λοιπόν, το ξεκίνημα είναι ο τόπος του. Τίμησε την
καταγωγή του όσο λίγοι και ανταπέδωσε.Ο γεννημένος στην Κρήτη ποιητής, ένιωθε
ευγνωμοσύνη για την ελληνική του ταυτότητα. Γι' αυτό και αποφάσισε να το δείξει
γράφοντας.
Από την πρώτη του
συλλογή, όπου διακρίνεται για την εξωστρέφεια, μέχρι το εμβληματικό Άξιον Έστι
και τα τελευταία έργα που είναι πιο εσωστρεφής, η Ελλάδα έχει πάντα θέση. Μέσω
του έρωτα, του πολέμου, της θρησκείας, στη βιβλική της έκφραση, της φιλοσοφίας,
της φύσης. Τα νησιά, τα βουνά, λαμπροί πρόγονοι μας, καταλαμβάνουν το χώρο που
τους πρέπει στα ποιήματα του. Μαζί και ο Έλληνας που “κατοικεί” στην σκέψη του.
Στίχοι
Η στιχουργική του Ελύτη
είναι αξεπέραστη κι ένας από τους λόγους είναι η Ελλάδα. Δεν μιλάμε φυσικά για
προγονοπληξία και εθνικιστικό παραλήρημα. Μέσω των στίχων αναδεικνύει καθετί
ωραίο αυτού του τόπου. Είτε είναι άνθρωπος, είτε είναι της φύσης έκφραση, είτε
η γλώσσα της. Ειδικά την τελευταία, όχι μόνο την υπηρέτησε, αλλά την ανύψωσε σε
δυσθεώρητα ύψη. Ο στίχος Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική/το σπίτι φτωχικό στις
αμμουδιές του Ομήρου υπογραμμίζει την αδιατάρακτη πορεία του ελληνικού
πνεύματος. Δεν ξεχνά μεγάλους πνευματικούς άνδρες όπως οι Παπαδιαμάντης,
Σολωμός καθώς γράφει 'Οπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί,/ όπου και να
θολώνει ο νους σας/ μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό/ και μνημονεύετε Αλέξανδρο
Παπαδιαμάντη.
Ταπεινός μπροστά στη
φύση και τη δύναμη του Θεού αναφωνεί Θε μου τι μπλε ξοδεύεις για να μη σε
βλέπουμε! Στην απλότητα αυτού του στίχου βρίσκεται η Ελλάδα. Στο χρώμα και την
ιερή ταπεινότητα της. Στην υπόκλιση μπροστά στον Δημιουργό.
Άξιον Εστί
Το πιο γνωστό και
σημαντικό έργο του. Ήταν αυτό που άνοιξε τον δρόμο για το Νόμπελ Λογοτεχνίας το
1979. Κανείς Έλληνας ομότεχνος του δεν μπόρεσε να κάνει κάτι ανάλογο. Πέρα από
τη δομή, τη διάρθρωση και ανάπτυξη του στιχουργικού πεδίου, η έμπνευση του
Ελύτη ήταν η Ελλάδα. Η Ελλάδα που αιμορραγούσε την περίοδο που το έγραφε.
Χρειάστηκαν 15 χρόνια για να δημιουργηθεί και η λύπη του ποιητή για τα δεινά
του τόπου του τον ώθησε να γράψει από την αρχή την ιστορία του κόσμου!
Στην ουσία ο Ελύτης μας
προσφέρει τη δική του Βίβλο και περιγράφει τη Γένεσις φτάνοντας στο Δοξαστικόν.
Σε αυτή την πορεία η Ελλάδα, η οδός των παθών, της λύτρωσης. Με το έργο αυτό
σφράγισε τους δεσμούς με την ορθοδοξία και την ουσιαστική επαφή μαζί της. Για
να αποφύγει παρερμηνείες και καπηλείες, αφαίρεσε κάθε σκοτεινό συναίσθημα. Κάθε
έξαρση εθνικιστική. Στην ουσία, το “Άξιον Εστί” είναι το 13 ευαγγέλιο της
Ελλάδας.
Στάση ζωής
Ο Ελύτης δεν ανήκει
στους στρατευμένους ποιητές. Δεν έχει ξεκάθαρα ταξικά-αγωνιστικά χαρακτηριστικά
η ποίηση του όπως του Ρίτσου ή του Αναγνωστάκη. Παρ' όλα αυτά, μέσω του λόγου
στηλιτεύει τον ολοκληρωτισμό, την αναλγησία, την υποκρισία και όλα όσα πλήγωσαν
αυτόν τον τόπο. Με τον τρόπο του εξέφραζε την οργή που σιγόβραζε. Δεν είναι
τυχαίος ο στίχος Την οργή των νεκρών να φοβάστε και των βράχων τ' αγάλματα.
Δεν μπορούμε να μην
αναφέρουμε τη συμμετοχή του στο Έπος της Αλβανίας όπου υπηρέτησε ως
ανθυπολοχαγός. Εξου και η συλλογή Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο
ανθυπολοχαγό της Αλβανίας. Έπειτα, είναι το Νόμπελ. Στην ομιλία του, μεταξύ
άλλων, εξήρε την ελληνική γλώσσα και δεν ξέχασε να ευχαριστήσει την Ελλάδα
λέγοντας Η βράβευση μου δεν είναι προσωπική υπόθεση, αλλά αφορά κυρίως τη χώρα
μου. Άλλο ένα στοιχείο Ελλάδας στη στάση του είναι το πάθος του για την ομορφιά
της.
Φως
Το φως παίζει σημαντικό
ρόλο στην ποίηση του Ελύτη. Επειδή όμως είναι δύσκολο να περιγράψεις τη
μεταφορά του στο χαρτί, αρκεί μια εικόνα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου